დილაადრიანი კარპატების მთისწინეთში. ფიჭვებს შორის ნისლი ისევ ტრიალებდა და ღამის ქარიშხლის შემდეგ მდინარე ჩერემოში ჭექა-ქუხილივით გუგუნებდა. ტყის რეინჯერი ელიას ნოვაკი, დაახლოებით ორმოცდაათი წლის კაცი დაღლილი, მაგრამ კეთილი სახით, ბილიკზე მიდიოდა და ქარიშხლის შემდეგ გზებზე ჩამოვარდნილ ხეებს ამოწმებდა. ჰაერში ნესტიანი მიწისა და ფისის სუნი იდგა, ფეხქვეშ კი ტალახი ეხეთქებოდა.
როდესაც ის ძველ მდინარის კალაპოტში მიდიოდა, უცებ უცნაური ხმა გაიგონა – თითქოს ვიღაც ტიროდა. არც ადამიანის ტირილი, მაგრამ არც ცხოველის. ელიასი გაჩერდა და მოუსმინა. ნისლში ჩუმი, გულისამაჩუყებელი კვნესა აღწევდა.
ის ბუჩქებში გზას ადგა, სანამ დიდ გუბეს არ მიუახლოვდა და ცხენი დაინახა. ველური, გამხდარი, მუცლამდე ტალახში. მისი ფეხი უზარმაზარი ტანის ქვეშ იყო გაჭედილი, ქარიშხლისგან ჩამოგდებული. ცხოველი კანკალებდა, თვალები ცრემლებითა და შიშით უბრწყინავდა. გათავისუფლების ყოველი მცდელობისას ხე ჩლიქზე უფრო ძლიერად აწვებოდა.
ელიასი გაიყინა. მის წინ იდგა არსება, რომელიც ჩვეულებრივ ადამიანებს გაურბოდა – ამაყი მთის ცხენი, ველური კარპატების ჯოგებიდან წარმოშობილი. მაგრამ ახლა ის მას ისე უყურებდა, თითქოს მისი უკანასკნელი იმედი ყოფილიყო.
„დამშვიდდი, გოგო… დამშვიდდი“, – თქვა მან ჩუმად, ცდილობდა რაც შეიძლება ნაზად ელაპარაკა.
ის მიუახლოვდა, ქურთუკი გაიხადა და დუნდულზე დააფარა, რომ ფეხი არ დაერტყმინა. ტოტს ხელი მოჰკიდა და მძიმე ტანის მოშორება სცადა – მაგრამ ტანი არც კი განძრეულა. შემდეგ მანქანისკენ გაიქცა თოკისა და ჯოხის საყიდლად.
წუთები გაწელილი იყო. როდესაც დაბრუნდა, ცხენი ძლივს მოძრაობდა – სუნთქვა ჩახლეჩილი ჰქონდა, თვალები ნახევრად დახუჭული ჰქონდა. ელიასმა ტუჩზე იკბინა, ჯოხი ხის ქვეშ შეყო და ქაჩვა დაიწყო. ძარღვები დაებერა, ხელები უკანკალებდა. ჩექმების ქვეშ ტალახი ჩაეღვარა, სახეზე ოფლი ჩამოსდიოდა.
მესამე ცდაზე ტანი ამოძრავდა. ცხენი კანკალებდა, მაგრამ ისევ დაეცა. შემდეგ ელიასი მიუახლოვდა, ხეს თოკი შემოახვია, მანქანის ბამპერზე მიამაგრა და სიჩქარე ჩართო. ძრავა ღრიალებდა – ხე საბოლოოდ დაიძრა.
ის ცხოველთან მივარდა და ფეხი გაუთავისუფლა. კანზე ღრმა ნაკაწრი ჰქონდა, მაგრამ ძვალი ხელუხლებელი იყო. ელიასმა პირველადი დახმარების ნაკრები ამოიღო, ჭრილობა მოიწმინდა და შეხვია. მთელი ამ ხნის განმავლობაში ცხენი წინააღმდეგობას არ უწევდა – თითქოს მიხვდა, რომ ის მას იხსნიდა.
როდესაც დაასრულა, ცხენმა თავი ასწია და ჩუმად დაიღრინა – ძლივს გასაგონად, ერთგვარი ადამიანური მადლიერებით.
ელიასი საღამომდე მასთან დარჩა. მდინარიდან წყალი მოიტანა, ბუზები გააძევა და ჩუმად ელაპარაკა, თითქოს ძველ მეგობარს. შემდეგ კი, როდესაც მზე მთების უკან ჩადიოდა, ცხენი ფრთხილად წამოდგა. გოგონამ რამდენიმე ნაბიჯი გადადგა – და უცებ გაჩერდა. გრძელი, გამჭოლი მზერით შეხედა.
ის ახლოს მივიდა და მხარზე დრუნჩით მოეფერა. ელიასი გაშეშდა — მან იგრძნო მისი სითბო, მისი სუნთქვა და უცებ მიხვდა: ეს უბრალოდ ცხოველი არ იყო. ეს იყო ცოცხალი სული, მადლიერი გადარჩენისთვის.
მეორე დღეს ის იმავე ადგილას დაბრუნდა — რათა შეემოწმებინა, შორს ხომ არ წასულა ცხენი. მაგრამ ცხენი გაქრა. წყალთან მხოლოდ ჩლიქების კვალი იყო.
ერთი კვირა გავიდა. ელიასს თითქმის დაავიწყდა ეს ინციდენტი, როდესაც ერთ ღამეს ტყეში ხანძარი გაჩნდა. ელვამ გამხმარ ფიჭვს დაარტყა და ცეცხლი ქარმა სწრაფად გააფართოვა. პირველი რეინჯერი გავიდა, ხელში ფანარი და რადიო ეჭირა. ქარმა კვამლი ააფრიალა და ტოტები დაიმტვრა. მან სცადა ცხოველების გაყვანა, მაგრამ თავად იყო ხაფანგში: ხე წაქცეულიყო და ბილიკი გადაკეტა.
უცებ კვამლის უკნიდან ნაცნობი ღრენა გაისმა. ცეცხლის მიღმა, თითქოს სიბნელიდან, თავად ცხენი გამოჩნდა. მისი თვალები სიცხისგან ანათებდა, ფაფარი კი ფერფლით დაფარული. ის მიუახლოვდა, ხმამაღლა ფხუკუნებდა და — თითქოს მიხვდა, რა უნდა გაეკეთებინა — გაწმენდილი ადგილისკენ გაიქცა. ელიასი, ხველებით, მას გაჰყვა.
ცხენი სტაბილურად მიქროდა, უკან იყურებოდა, თითქოს მას მიუძღოდა. ასე გამოვიდნენ ისინი ცეცხლის რგოლიდან – პირდაპირ ნაკადულისკენ, სადაც უსაფრთხო იყო. როდესაც მეხანძრეები მივიდნენ, ელიასი წყლის პირას იდგა, გვერდით კი მისი მხსნელი ედგა.
მოგვიანებით მან სცადა მისი პოვნა. მან მწყემსები გამოიკითხა, მინდვრებში დადიოდა, კამერები დაამონტაჟა – მაგრამ ის აღარასდროს უნახავს. მხოლოდ ხანდახან, ღამით, შორიდან რბილი ღრიალი ესმოდა და ფერდობზე სილუეტს ხედავდა – ამაყი ცხენი, რომელიც მთვარის შუქზე ბრწყინავდა.
და ყოველ ჯერზე ფიქრობდა:
„ზოგჯერ მადლიერება სიტყვებში არ არის. ის ქმედებებშია, რომელთა ახსნა შეუძლებელია“.
